Zajęcia „Filozofia sztuki” pomyślane są jako propozycja dla licealistów. Ich celem jest pomoc w nabyciu kompetencji świadomego odbiorcy kultury. Punktem wyjścia zajęć są wybrane teksty krytyczne o sztuce: recenzje, omówienia, fragmenty biografii artystów oraz teksty filozoficzne. Na ich podstawie będziemy próbowali zrozumieć jak myśl filozoficzna używana jest jako narzędzie interpretacji zjawisk artystycznych oraz zobaczyć,  jak wielu przemianom w samej sztuce towarzyszyła inspiracja płynąca z prac teoretycznych filozofów.

Każde z 1,5 godzinnych zajęć pomyślane jest jako całość składająca się z trzech części – pracy z tekstem, wykładu oraz dyskusji. W trakcie zajęć proponuję przyjrzeć się  nurtom najnowszym: psychoanalizie, hermeneutyce filozofii fotografii, postmodernizmowi, nowym mediom, nurtowi ekologicznemu, feminizmowi. Do uczestnictwa w zajęciach nie jest koniczna znajomość podstaw filozofii.

Plan zajęć:

1. Wprowadzenie i człowiek estetyczny

2. Psychoanaliza

3. Hermeneutyka

4. Filozofia fotografii

5. Postmodernizmem

6. Nowe Media

7. Ekoestetyka

8. Feminizm

1.Wprowadzenie i zagadnienie „człowieka estetycznego”

Wyjściowym problemem , który sobie postawimy, będzie pojęcie tzw. „człowieka estetycznego”. Zastanowimy się nad tym czy uczestnictwo w wartościach estetycznych jest niezbędne i konstytutywne dla człowieka. Czy jest jedynie etapem rozwoju, czy może trwale buduje jego tożsamość. Przywołamy tych myślicieli dla których ów udział w wartościach nobilituje, a także tych, którzy traktują go jako sposób przygotowania do uczestnictwa w wartościach uznawanych za wyższe. Takie specyficzne rozpoznanie tematu, pomoże nam na kolejnych zajęciach analizować wybrane  nurty uwzględniając w nich także takie figury jak artysta, odbiorca, interpretator

2.Psychoanaliza

Ma zaciętych wrogów i gorących zwolenników. Pomimo, że jej wartość naukowa bywa podważana wciąż  stanowi jedno z podstawowych narzędzi interpretacji, a bez jej praktycznego wymiaru – psychoterapii – wielu nie wyobraża sobie życia. Psychoanaliza oraz  Zygmunt Freud będą tematem  drugiego spotkania. Zobaczymy jak z nią oraz osobą jej twórcy łączą się pojęcia buntu i skandalu. Zapytamy, dlaczego psychoanaliza oskarżana jest o rozkład moralny społeczeństw, co kultura ma wspólnego z przymusem oraz jak psychoanaliza wpłynęła na ruch surrealistów.

3. Hermeneutyka

Tematem spotkania będzie  jeden z najważniejszych współcześnie nurtów filozoficznych- hermeneutyka  oraz osoba jej głównego współtwórcy Hansa Georga Gadamera. Ten żyjący w latach  1900- 2002  „świadek stulecia” uznał sztukę za wzór filozofowania i w odniesieniu do reprezentowanych przez nią wartości  zbudował swoją myśl wraz z koncepcją człowieka. Za filozofem zapytamy między innymi o:  dzieło sztuki (czy można je wyjaśnić?), prawidła interpretacji (czy istnieję mniej lub bardziej prawdziwe? ) figurę odbiorcy ( czy można zaryzykować twierdzenie, że jest tak samo ważny lub nawet ważniejszy od twórcy?) oraz wiele innych kwestii związanych z teorią sztuki i jej praktycznym wymiarem..

4. Filozofia fotografii

Fotografia dość późno weszła do kanonu sztuk. Od razu stała się jednak dziedziną nośną w sensy i pożądaną ze względu na łatwość upowszechniania. Refleksji na jej temat nie oparli się filozofowie. Podczas  spotkania zastanowimy się nad tym, co ich myślenie wnosi do problematyki związanej z fotografią. Wraz z nimi rozważymy symboliczną wymowę jej narzędzia- aparatu, etyczną sytuację fotografującego i bycia fotografowanym oraz zastanowimy się nad możliwością stworzenia etyki widzenia.

5. Postmodernizm

Wszechobecnego terminu postmodernizm używano zarówno do opisu trendów w architekturze, socjologii czy filozofii, jak i gastronomii medytacji czy kultury fizycznej. Jego kontrowersyjność  i niejednoznaczność zdaje się tkwić już w samym określaniu. Bywa nazywany „tyranią wolności” lub „filozofią błazna”.  Zastanowimy się co charakteryzuje ten nurt, który być może najbliżej określa naszą współczesną kondycję i kształtuje światopogląd . Postaramy się dopowiedzieć sobie m.in. na takie pytania jak: Czy w dobie postmodernizmu jest miejsce na rozgraniczenie kultury masowej od elitarnej? Czy skazani jesteśmy na postmodernistyczną ironię? Czym jest simulacrum? Co dla twórcy oraz odbiorcy  oznacza spełnienie postmodernistycznego snu o wolności?

6. Nowe Media

Tematem najbliższego spotkania będą zagadnienia związane z Nowymi Mediami. Przywołamy wiążące się z nimi problemy, które w dużej mierze charakteryzują opartą na tej dyscyplinie kulturę masową XXI wieku. Punktem wyjścia będą dla nas pytania, które pojawiły się wraz z ich powstaniem i popularyzacją, a które są coraz bardziej aktualne dla praktyków  i teoretyków przywołanej dyscypliny: czy mówiąc o Nowych Mediach mamy wciąż do czynienia ze sztuką, czy może wykroczyliśmy z wyróżnionej sfery sacrum w sferę profanum? Co to dla nas oznacza? Czy nieuchronnie zmierzamy w stronę zmierzchu Sztuki? „Śmierci autora”? Jaka jest rola współczesnego odbiorcy? Czy kultura wciąż nobilituje jej twórców i uczestników?

7. Ekoestetyka

Na wartości związane z pięknem przyrody podobno wrażliwy jest każdy. Nie potrzeba szczególnego wykształcenia, aby rozbudzić w sobie umiłowanie natury. Tak przynajmniej pouczała nas nauka o jej pięknie. Coraz częściej jednak wskazuje się na to, iż sfera kultury ingeruje w społeczną postawę wobec natury sprawiając, że wydaje się ona nie pierwotna, lecz wtórna. Czy na egzotycznej wycieczce nie podziwiamy krajobrazu dlatego, że spełnia on wyobrażenia, które wynieśliśmy z oglądania zdjęć w katalogu? O tym co dla nas bardziej naturalne – sferze natury czy kultury, wartościach związanych ze świadomością ekologiczną, przesłaniu ekologicznym współczesnej estetyki i innych związanych z tymi tematami zagadnieniami porozmawiamy na spotkaniu z filozofii sztuki.

8. Feminizm

W dzisiejszych czasach jesteśmy już oswojeni z potrzebą ekspresji kobiet na polu sztuki. Także taką, która nie wyrzeka się swojej płciowości, lecz czyni z niej  centralną figurę wypowiedzi artystycznej. Ciągle jednak próbujemy odnaleźć język, który opisałby  zawarty w niej potencjał i bogactwo znaczeń, szukając kategorii wokół których dałby się zbudować spójną interpretację zjawisk. Natrafiamy przy tym na ograniczenia, które wynikając z klasycznego ujęcia sztuki, każą nam  rozważyć status sztuki feministycznej w odniesieniu do takich atomów myślenia estetycznego, filozoficznego jak : dzieło sztuki, prawda, samoidentyfikacja, bunt, rytuał i wiele innych. Jak umiejscowić sztukę feministyczną? Czy tylko kobiety mogą ją tworzyć? Z jaką wizją świata ona walczy a jaką proponuje? Zainteresowanych taką problematyką zapraszam spotkanie z cyklu „Filozofia sztuki” poświęconemu nurtowi feministycznemu.