Krzysztof Wodiczko jest znany na całym świecie przede wszystkim ze swoich krytycznych projekcji realizowanych w makroskali w przestrzeni publicznej – monumentalnych przedmiotów i części ciała rzutowanych na budynki i pomniki. Znajdująca się w kolekcji CSW dokumentacja obejmuje pojedyncze, autorskie zdjęcia z 7 takich działań.

Konceptualnie można je odnieść do pierwszych tekstów-manifestów twórcy, w których przedstawia swoją strategię artystyczną. W Projekcji Publicznej (1983) Wodiczko jako motto przywołuje słowa Michaela Foucaulta, którymi tłumaczy, że chodzi mu o przeciwstawienie się dominacji „jedynej” wersji prawdy mającej swe oparcie w hegemonii społecznej, ekonomicznej, kulturowej. Budowla w tym kontekście ma charakter indywidualny (posiada swoją aurę), społeczny (reprezentuje ciało społeczne i socjalizuje), symboliczny (stanowi metainstytucjonalne medium), dzięki czemu odbija w sobie mentalne projekcje owej hegemonii. Na fotografiach odnajdziemy zatem budynek wielkiego koncernu, dworzec kolejowy (gromadzący imigrantów), dom pamięci poległych żołnierzy. Artysta nawołuje do frontalnego, a przy tym nieoczekiwanego (tj. nocnego) ataku, czyli wykorzystania momentu, kiedy budowla „śni”, uwolniona od swych dziennych funkcji anektowania czasu i terytorium. Atak musi przybrać formę publicznej wizualizacji na budynku lub pomniku, który to – jak twierdzi Wodiczko w Projekcji Pomnika (1985) – śmiertelnie poważnie stoi na straży mitu Wydarzenia. W obu przypadkach, projekcja ma owe mity zdemaskować, widowiskowo i metaforycznie. Stąd też twórca rzutuje takie obrazy jak gigantyczna dłoń wyciągnięta w geście składania przysięgi (prezydenckiej), złączone ze sobą radzieckie i amerykańskie pociski rakietowe, lamentujące kobiety czy też płaczącego urzędnika nad szklanką wody i martwą rybą. Są one w danym czasie i danym miejscu łatwe do odczytania.

W ten oto sposób, Wodiczko w „akcie powtórnego ożywienia” architektury, oddaje przywilej głosu (który on jako artysta posiada), tym, którym odmówiono tego prawa. I wtedy właśnie, na co najmniej kilka chwil, przestrzeń ta staje się antyczną agorą – miejscem, w którym wszyscy mają to samo prawo do głosu (i decydowania).

Anna Dzierżyc-Horniak

Zakup ze środków MKiDN w ramach programu Kolekcje – Regionalne kolekcje sztuki współczesnej (2012)