14 – 16 września 2010
Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu w Toruniu
15 września 1810 roku profesor „sztycharstwa i literatury sztuk pięknych” Anglik Joseph/Józef Saunders (Londyn 1773 – Krzemieniec 1854) wygłosił pierwszy wykład z historii sztuki na Wydziale Literatury i Sztuki Uniwersytetu Wileńskiego, Discours sur l’influence ou l’utilité des arts imitatifs (opublikowany pt. O wpływie i użytku sztuk naśladowniczych w „Pamiętniku Magnetycznym” w 1815 roku). Saunders przygotował program uniwersyteckiego nauczania historii sztuki, ponadto opublikował tekst wykładu Wiadomości o życiu i dziełach Szymona Czechowicza, który był pierwszym artykułem naukowym poświęconym sztuce polskiej i na terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów (opublikowanym w „Dzienniku Wileńskim” w 1815 roku).
Z wybitną postacią Saudersa wiąże się początek polskiej historii sztuki jako nauki, a więc dwustulecie pierwszego wykładu jest równocześnie dwustuleciem powstania ważnej dyscypliny humanistycznej w Polsce, na Litwie i Europie Środkowo-Wschodniej. W Europie wykłady Saundersa były chronologicznie drugie po wykładach prof. Johanna Domenica Fiorillo na Uniwersytecie w Getyndze, jednak nominacja Saundersa na stanowisko profesora historii sztuki nastąpiła trzy lata wcześniej (w 1810 roku) .
Konferencja poświęcona zostanie dziejom historii sztuki jako dyscypliny naukowej i jej wkładu w tworzenie świadomości narodowej i estetycznej narodów Europy Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej, które w XIX wieku w większości pozbawione były niepodległości i uzależnione od państw zaborczych, zaś w XX wieku poddane presji państw totalitarnych: Niemiec i Związku Radzieckiego. Narody te w XIX wieku często łączyła walka o niepodległość i demokratyczne prawa obywatelskie. Badania i opieka nad spuścizną artystyczną stały się ważnym elementem tworzenia narodowych kultur, począwszy od starożytnictwa I połowy XIX wieku przez powstawanie instytucji nauki i kultury (towarzystwa naukowe, szkoły artystyczne, muzea, czasopiśmiennictwo) do stworzenia uniwersyteckiej historii sztuki. Zakres konferencji obejmuje także mniejszości narodowe, jak Żydów, Ormian i Tatarów.
Konferencja trwać będzie 3 dni z podziałem na dwie równoległe sesje. Ilość referentów sięgać będzie 80. Przewidujemy w pierwszym i trzecim dniu po 15 wystąpień w każdej sesji – razem po 30 referentów oraz czas na dyskusje. W środkowym dniu, 15 września (w dzień rocznicy), przed południem odbędą się normalne obrady w dwóch sesjach, natomiast po południu – część oficjalna konferencji. Złożą się na nią wystąpienia oficjalnych gości konferencji, prezentacja postaci prof. Josepha Saundersa (przez prof. Inessę Swirydę z Rosyjskiej Akademii Nauk w Moskwie), wreszcie powtórzenie pierwszego wykładu z historii sztuki prof. Saudersa na Uniwersytecie Wileńskim w dniu 15 września 1810 roku Discours sur l’influence ou l’utilité des arts imitatifs (O wpływie i użytku sztuk naśladowczych).
Miesiąc później, w dniach 14-15 października, odbędzie się konferencja w Kownie, zorganizowana przez Uniwersytet Witolda Wielkiego. Będzie miała bardziej zawężony program, dotyczący roli Uniwersytetu Wileńskiego w dziejach historii sztuki terenów dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Prowadzona zostanie w językach: angielskim, litewskim i rosyjskim. Trwała będzie dwa dni w jednej sesji z dużym marginesem czasu na dyskusje. Uczestniczyć w niej będzie delegacja polska.
Referaty (wybrane) z obydwu konferencji będą publikowane w osobnych tomach pokonferencyjnych. Prace nad ich przygotowaniem do druku rozpoczną się po zakończeniu konferencji.
Cele konferencji:
- Konferencja ma na celu uczczenie ważnego wydarzenia w dziejach nauki i kultury polsko-litewskiej i europejskiej, związanego z tradycjami Uniwersytetu Wileńskiego, którego spadkobiercą jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Dzięki wysyłce zaproszeń i zamieszczeniu informacji o konferencji na najważniejszych europejskich stronach internetowych wiadomości o rocznicy szeroko rozeszły po świecie, o czym świadczy, przewyższająca oczekiwania organizatorów, duża ilość zgłoszeń z różnych państw. Publikacja w związku z konferencją nieznanego dotąd francuskiego oryginału wykładu i polskiego tłumaczenia z 1815 roku, a także wydanie pierwszej monografii Saundersa po angielsku i polsku pozwoli na popularyzację jego dorobku i włączenie go do dziejów światowej historii sztuki.
- Uczestnicy konferencji podejmą w skali międzynarodowej wiele nowych tematów dotyczących dziejów historii sztuki jako dyscypliny naukowej w Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej Europie, znacznie rozszerzając tematykę cennej pierwszej publikacji „Die Kunsthistoriographien in Ostmitteleuropa und der nationale Diskurs” w opr. R. Borna, A. Janatkowej i A. Labudy, Berlin 2004 (dr Born jest uczestnikiem konferencji). Stworzy to możliwość rozwoju badań, przekraczających granicę poszczególnych środowisk i państw, a także współpracy regionalnej.
- Celem konferencji jest stworzenie międzynarodowego środowiska historyków sztuki i specjalistów w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego, zajmującego się sztuką Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej Europy, które obejmowałoby zarówno środowiska dawnych krajów socjalistycznych, jak i badaczy z Europy Zachodniej, Grecji, Turcji, Izraela i USA, zainteresowanych tym obszarem, zwłaszcza historyków sztuki średniego i młodszego pokolenia. W tym zakresie istotą działań jest włączenie wspomnianych środowisk i problemów badawczych do ogólnoeuropejskiego czy światowego obiegu naukowego. Intencją działań jest nawiązywanie kontaktów naukowych, publikacja studiów dotyczących tego wielokulturowego obszaru m.in. relacji kultur narodów i mniejszości narodowych w aspekcie tradycji zachodniego i wschodniego chrześcijaństwa, judaizmu i islamu. Instytucje organizujące konferencję posiadają duży dorobek w tym zakresie. Krakowska IRSA wydaje od 30 lat jeden z najważniejszych czasopism w światowej historii sztuki „Artibus et historiae”, Polskie Stowarzyszenie Sztuki Orientu (wraz Katedrą Sztuki Bizantyńskiej i Post-bizantyńskiej Uniwersytetem Kardynała Stefana Wyszyńskiego) jest wydawcą jedynego w naszej części Europy pisma „Series Byzantina”, poświęconego sztuce bizantyjskiej i post-bizantyjskiej (kręgu kościoła prawosławnego) na obszarze Europy Wschodniej (w tym d. terenów wschodnich Rzeczypospolitej), Bałkanów i Grecji. Stowarzyszenie to zorganizowało w ciągu ostatnich lat duże międzynarodowe konferencje (finansowane przez MNiSW, MKiDN i MSZ): I Kongres Sztuki Żydowskiej w Polsce (Kazimierz Dolny, X 2008), Sztuka świata Islamu i polsko-islamskie kontakty artystyczne (dedykowane Tatarom Polsko-Litewskim, Kraków, X 2009) i Sztuka ormiańskiej diaspory (Zamość, IV 2010). Z kolei Stowarzyszenie Sztuki Nowoczesnej i Zakład Historii Sztuki Nowoczesnej Wydziału Sztuk Pięknych UMK zajmują się podstawowymi zagadnieniami historii sztuki Polski i Europy Środkowo-Wschodniej, organizując Ogólnopolskie Konferencje Sztuki Nowoczesnej w Toruniu (z udziałem gości zagranicznych): Sztuka 1905-1923 (VI 2005), Dzieje krytyki artystycznej i myśli o sztuce (VI 2007) i Szpetne w sztukach pięknych. Brzydota, deformacja i ekspresja w sztuce nowoczesnej (XI 2009) i bada dzieje Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Wileńskiego / Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu m. in. wystawa Kształcenie artystyczne w Wilnie i jego tradycje (Muzeum Okręgowe, Toruń 1996 – Centrum Sztuki Współczesnej w Wilnie 1997 – nagroda ministra kultury I st.).
Organizatorzy Jubileuszowej Konferencji pragną stworzyć Forum Historii Sztuki i Dziedzictwa Kulturowego Europy Środkowej, Wschodniej i Południowo Wschodniej w Toruniu. Konferencja w Toruniu zapoczątkowałaby działania organizacyjne, jak stworzenie stałego Komitetu Organizacyjnego, złożonego z przedstawicieli państw regionu, biorących udział w konferencji toruńskiej, a także w konferencji kowieńskiej. Forum organizowałoby co 3 lata duża międzynarodową konferencję, a między nimi specjalistyczne seminaria. Tomy pokonferencyjne, a także opracowania syntetyczne, poświęcone sztuce i kulturze artystycznej regionu, byłyby publikowane w języku angielskim w serii wydawniczej Nowa Europa.
Organizatorzy:
- Stowarzyszenie Sztuki Nowoczesnej w Toruniu
- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu – Zakład Historii Sztuki Nowoczesnej Wydziału Sztuk Pięknych
- Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie – Centrum Badań nad Tożsamością Dziedzictwa Kulturowego Litwy Wydziału Sztuk Pięknych
- Międzynarodowy Instytut Badań nad Sztuką IRSA w Krakowie
- Polskie Stowarzyszenie Sztuki Orientu w Warszawie
- Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu w Toruniu
Instytucje finansujące konferencję i wydawnictwa związane z jubileuszem:
- Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
- Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
- Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego
- Prezydent Miasta Torunia
Zaproszenie The History Of Art History Programme (pdf, 10.3 MiB)
Tags: csw, konferencja, toruń
