Kiedy: 20–23.05.2025

Biennale de Paris w Toruniu to nie tylko wydarzenie artystyczne – to zjawisko, które redefiniuje samo pojęcie sztuki. W mieście Jerzego Ludwińskiego, autora wizjonerskiej koncepcji „epoki postartystycznej”, spotykają się twórcy i myśliciele, którzy zamiast tworzyć dzieła, tworzą działania. Bez wystaw, bez rynku sztuki, bez kuratorów – za to z prawdziwym wpływem na rzeczywistość. To sztuka bez obiektów, ale pełna treści – działająca tu i teraz, często niezauważalna na pierwszy rzut oka, lecz realna tak, jak demonstracja, ogródek społeczny, niekonwencjonalne spotkanie czy kolektywne działanie na rzecz klimatu.

Biennale de Paris zostało zainicjowane w 1959 roku przez pisarza i ministra kultury André Malraux jako przeciwwaga dla amerykanizacji kultury francuskiej. Szybko zyskało status najbardziej awangardowej imprezy artystycznej w Europie. Z czasem jednak jego nowatorski charakter przejęły inne instytucje sztuki, a w latach 80. brak finansowania doprowadził do jego upadku. W nowym tysiącleciu markę tę reaktywował francusko-rumuński artysta Alexandre Gurita. Na nowo zdefiniowane Biennale de Paris przekształciło się w „instytucję równoległą”, która nie podąża za galeryjnymi ramami, lecz za artystami. To oddolna platforma, która promuje tzw. sztukę niewizualną [art invisuel], której nie da się zamknąć w ramy obiektu, tradycyjnie rozumianego dzieła (materialnego i trwa lego, bodź też efemerycznego). Tak jak Kopernik pokazał, że Ziemia nie jest centrum Wszechświata, tak Biennale pokazuje, że dzieło sztuki nie musi być centrum sztuki. Sztuka może być strategią, relacją, formą działania – a przede wszystkim wspólnotowym procesem myślenia i współodczuwania.

Biennale de Paris jest rozciągnięte w czasie do dwóch lat (w przeciwieństwie do cyklu co dwa lata tradycyjnych biennale) i zdecentralizowane – odbywa się nie w Paryżu lecz w wielu miejscach na całym świecie: na Cyprze (2010), w Stanach Zjednoczonych (2011), Burundi (2013), Libanie (2015), Gwatemali (2016) i Luksemburgu (2018 – 2020). Jego lokalizacja w Toruniu to także krok ku stałej współpracy między artystkami i artystami z Polski i Francji. Współorganizowane przez Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu i Wydział Sztuk Pięknych UMK wydarzenie łączy różne postawy twórcze, by stworzyć przestrzeń refleksji, działania i dialogu – w duchu empatii, ekologii i dekolonialnej świadomości. CSW w Toruniu to idealne miejsce na taki festiwal wolnej ekspresji i niewizualnych, niekonwencjonalnych form sztuki; nie tyle pokazuje ono sztukę, ile ją uruchamia. Jest to czterodniowe spotkanie, które pozwoli spojrzeć na sztukę z zupełnie innej perspektywy – nie jako na produkt, ale jako na praktykę zmieniania świata. Łączy się z kolokwium naukowym na temat przyszłości kolekcji sztuki oraz stanowi swoiste sympozjum, podczas którego prezentacje artystyczne przeplatają się z powiązanymi i z nimi wystąpieniami teoretyków.