Nie patrz prosto w słońce / Don’t Stare at the Sun
Prace z kolekcji Daros Latinamerica / Works from Daros Latinamerica Collection

otwarcie: 26 czerwca, godz. 19.00, wystawa czynna do 13 września 2009

Nasze ciała posiadają niezwykłą umiejętność przemieniania w obrazy i utrwalania w nich wymykających się nam miejsc i rzeczy. Według Hansa Beltinga kolektywna pamięć kultury, z której tradycji wywołujemy nasze obrazy, posiada jeszcze jedno ważne umiejscowienie – w instytucjonalnej pamięci archiwów. Kolekcja sztuki jest jednym z takich archiwów – „miejscem poza czasem”. Wystawa NIE PATRZ PROSTO W SŁOŃCE Prace z kolekcji Daros Latinamerica jest prezentacją wideo, obiektów oraz instalacji artystów pochodzących z krajów Ameryki Łacińskiej.

Kluczowymi pojęciami dla zrozumienia wystawy są zapomnienie (doświadczenie wyparte) i wspomnienie, do których odwołują się artyści. Opowiadają oni o pożądaniu, zmysłowym postrzeganiu świata, „pragnącym ciele”, doświadczeniach często trudnych do wypowiedzenia – ukrytych w prostych instynktach, tradycji, prekolumbijskich obrzędach, ale również o wydarzeniach związanych z historią społeczną i polityczną miejsc, z których pochodzą. Punktem wyjścia jest ciało rozumiane jako miejsce pamięci. Jak pisze Jacques Lacan: (…) mówię swoim ciałem nie wiedząc o tym. Mówię więc zawsze więcej, niż o tym wiem.

Ludzie odwracają wzrok od słońca – według George’a Bataille: erekcja i słońce gorszą tak samo, jak trup i mrok piwnic. Ludzkie oczy nie znoszą ani słońca, ani kopulacji, ani trupa, ani zmroku, różnie jednak na ich widok reagują.

Tytułowe „nie patrz prosto w słońce” odnosi się bezpośrednio do poznania zmysłowego, które może być niekiedy doświadczeniem niebezpiecznym, przekroczeniem tabu, wejściem w sfery bolesne…

Projektowi towarzyszy również pokój przeznaczony do czytania, swoiste archiwum tekstów i dodatkowych materiałów związanych z tematyką wystawy oraz historią kolekcji Daros Latinamerica. Jest to również przestrzeń wspólna dla projektu Poszliśmy do Croatan

oraz projekt długofalowy, bowiem zgromadzone archiwum będzie powiększać się wraz z kolejnymi wystawami.

 Artyści:

Mauricio Alejo
Urodzony w Meksyku w 1969 r., aktualnie mieszka i pracuje w Nowym Jorku. Studiował na Universidad Intercontinental w Meksyku i  The NY University(USA). W 1995 r. został wybrany do udziału w VII Biennale Fotografii w Meksyku; stypendysta Fondo Nacional para la Cultura y las Artes. Jego fotografie były prezentowane podczas VII, VIII i IX Biennale Fotografii w Meksyku, a także na wystawach ARCO 06 w Galerii Ramis Barquet w Madrycie w 2006, Art Basel w Miami w 2005 czy Mexican Contemporary Photography w Lee Ka-Sing Gallery w Toronto (2002). W swojej twórczości jako fotograf i reżyser wideo stawia na sytuacje, gdzie zwykły obiekt otrzymuje symboliczne i rzeźbiarskie otoczenie, nie zatracając swej pierwotnej funkcji. Tworząc pewien nostalgiczny nastrój, podkreśla, że lepszy świat może istnieć raczej w wyobraźni, niż w codziennej rzeczywistości.

Juan Carlos Alom
Urodzony w 1964 roku, w Hawanie (Kuba). Zajmuje się fotografią eksperymentalną, filmem oraz wideo. Studiował językoznawstwo w Institute of International Journalism w Hawanie oraz odbył kurs fotografii w ramach zajęć Fototeca de Cuba. Prace artysty poruszają tematy związane z magią, rytuałami czy praktykami afro-kubańskich religii. Alom ukazuje tę mistyczno-religijną aurę przy pomocy realistycznych środków wyrazu, dodatkowo wplatając w swoje prace problemy etniczne czy etyczne społeczeństwa kubańskiego, nadając im osobisty, poetycki wyraz. Tematyka, jaką zajmuje się artysta, nie należy do tradycyjnych zagadnień kubańskiej fotografii dokumentalnej. Balansuje na pograniczu ogólnie przyjętych zasad odbioru obrazu oraz skrajnie osobistej wizji świata.

Maria Fernanda Cardoso
Urodzona w 1963 roku w Kolumbii. Mieszka i pracuje w Sydney (Australia). Autorka instalacji znana z użycia niekonwencjonalnych materiałów w swoich pracach. Inspiracją dla jej twórczości są zwierzęta i naturalne materiały. Studiowała rzeźbę na Yale University w New Haven i architekturę na Universidad de los Andes w Bogocie. Cardoso jest również wykładowcą  California Institute for the Arts w Los Angeles i Universidad de Los Andes w Bogocie. Poza instalacjami, Cardoso prowadzi swój własny cyrk – cyrk pcheł, w którym artystka sama trenuje insekty i przygotowuje dekoracje. W ten sposób łączy świat naturalny z typowo sztucznym i wymyślonym. Te same zasady przenosi w sferę rzeźb oraz instalacji umieszczanych w przestrzeni galerii. Dla Museum of Modern Art w Nowym Jorku
z okazji nowego tysiąclecia wykonała instalację z 36 000 sztucznych lilii – Modern Starts.

Clemencia Echeverri
Urodzona w 1950 roku w Caldas (Kolumbia). Mieszka i pracuje w Bogocie. Tworzy wideo, instalacje oraz fotografię. Studiowała na Chelsea College of Art oraz na Universidad de Antioquia, w Medellin w Kolumbii. W swoich pracach mówi o takich ludzkich doświadczeniach, jak uczucie bólu, samotności czy przemoc. Artystka szuka nowych, często kontrowersyjnych tematów, zdając sobie sprawę z tego, że poszukiwanie alternatywnych dróg ekspresji wiąże się z porzuceniem „wygodnych” środków wyrazu.

Regina José Galindo
Urodzona w 1974 roku w Ciudad de Guatemala (Gwatemala). Uprawia performance oraz body art, tworzy poezję. W swojej sztuce skupia się na życiu codziennym Gwatemali, widząc nieszczęścia i niesprawiedliwość społeczną. Przemoc, głód i nędza to główne tematy jej akcji dokumentowanych na taśmach wideo. Do jednych z najbardziej spektakularnych wystąpień należy performance z 2003 Kto zatrze ślady?. Artystka pokonała drogę od gmachu głównego sądu do Pałacu Narodowego, maczając stopy w misce z ludzką krwią i znacząc na ziemi krwawe ślady. Był to protest Galindo przeciwko kandydaturze Jose Rios Montta na prezydenta Gwatemali. Ważnym tematem jej prac jest również przemoc wobec kobiet. Podczas jednej z najgłośniejszych akcji poddała się nielegalnemu zabiegowi rekonstrukcji błony dziewiczej. Za swoją twórczość otrzymała Złotego Lwa na Biennale w Wenecji w 2005 roku.

Teresa Margolles
Urodzona w 1963 roku w Culiacán (Meksyk), gdzie mieszka i pracuje. Główną tematyką jej prac jest ciało, śmierć, pamięć oraz magiczne rytuały. Studiowała sztukę na Dirección de Fomento a la Cultura Regional del Estado de Sinaloa (DIFOCUR). Otrzymała dyplom na kierunku medycyny sądowej na Universidad Nacional Autónoma w Meksyku. W 1990 roku założyła razem Arturo Ángulo Gallardo, Juanem Luis García Zavaleta oraz Carlosem López Orozco grupę SEMEFO, która zajmowała się badaniami medycznymi. Teresa Margolles jest jedyną osobą z grupy, która prezentuje swoje prace publicznie. Cały czas porusza się w podobnym kręgu tematycznym. Ważną inspiracją jest dla niej samo miasto Meksyk. Interesuje ją śmierć jednostki, ale w kontekście uwarunkowań społecznych i politycznych. W 2009 reprezentuje Meksyk na Biennale w Wenecji.

Ana Mendieta
Urodzona w 1948 roku w Hawanie (Kuba), zmarła w 1985 w Nowym Jorku (USA). W swoich pracach tworzyła dialog pomiędzy krajobrazem a własnym ciałem, które stało się jej medium artystycznym. W latach 60-tych, jako  dwunastoletnia dziewczynka, emigrowała bez rodziców do Stanów Zjednoczonych. Po traumatycznych przeżyciach na emigracji wróciła w 1980 roku na Kubę. Nawiązała wówczas kontakt z lokalnym środowiskiem artystów, zapoznając się z bogatą afro-kubańską tradycją. Stała się łącznikiem pomiędzy sztuką kubańską a północnoamerykańską. Sztuka Mendiety wpisuje się w feministyczny nurt kultu kobiecego ciała, które jest nośnikiem osobistych i społecznych wartości. Mendieta akcentowała również rolę kobiecego ciała, jako źródła życia i symbol seksualności już od czasów najdawniejszych. Zmarła tragicznie w 1985 roku wyskakując z okna. Wyprodukowała osiem filmów, nagrywała liczne akcje i performance, pozostawiła także instalacje, rysunki oraz rzeźby.

Ernesto Neto
Urodzony w 1964 w Rio de Janeiro (Brazylia), gdzie mieszka i pracuje. Jest jednym z najbardziej znanych brazylijskich artystów. Tworzy spektakularne rzeźby oraz instalacje. Początkowo stosował w swoich pracach geometryczne formy, przywodzące na myśl inspiracje rosyjskim konstruktywizmem czy amerykańskim minimalizmem. Fascynował się również brazylijskim neo-konkretyzmem, między innymi twórczością Lygii Clark. Pod koniec lat 50-tych i na początku 60-tych odrzucił powszechny nurt abstrakcji geometrycznej i zaczął tworzyć organiczne rzeźby z materiałów. Neto postanowił kreować „żyjące obiekty” i połączyć je z architekturą w jeden organizm. Jego prace często osiągają gigantyczne rozmiary. Artysta często daje widzowi możliwość wchodzenia do ich wnętrza. Prace Ernesto Neto były prezentowane między innymi na Biennale w Wenecji w 2001 r.

Javier Téllez
Urodzony w 1969 w Palencii (Wenezuela). Mieszka i pracuje w Nowym Jorku. Posługuje się wideo oraz instalacją. W swoich filmach często łączy wątki dokumentalne z fikcyjnymi historiami. Jego rodzice byli psychiatrami, co zaważyło na jego zainteresowaniach oraz zdeterminowało tematykę jego prac. Głównym wątkiem jego twórczości jest choroba psychiczna, a także zachowania na granicy czy reakcje na skrajne sytuacje. Artysta łączy kwestie społeczne i polityczne z takimi zagadnieniami jak religia czy przynależność kulturowa i narodowa. Téllez przyznaje, że wideo daje możliwość „przedstawiania tych, którzy są poza, by stali się tymi wśród”. Artysta używa sztuki, by wypowiadać się na tematy stanowiące kulturowe tabu. Prace Telleza były pokazywane między innymi na Kwangju Biennale w Korei (2000), MercoSur Biennale w Meksyku (1997) czy  w P.S.1’s International Studio Program (1994).

KOLEKCJA DAROS LATINAMERICA
Daros Latinamerica jest największą kolekcją sztuki latynoamerykańskiej w Europie, skupiającą obecnie ponad 1.000 dzieł przeszło 100 artystów. Obejmuje prace zrealizowane przy użyciu współczesnych technik i materiałów – zarówno rzeźby, obrazy, rysunki oraz fotografie, jak i realizacje video, instalacje, czy prace dźwiękowe. Chociaż zbiory bazują na sztuce ostatniego 20-lecia, kolekcja obejmuje równiez kluczowe realizacje z lat 60-tych i 70-tych. Działalność Daros Latinamerica koncentruje się na wspieraniu interakcji pomiędzy samymi artystami, a także pomiędzy twórcami i publicznością. Jednym z głównych celów, jakie stawia przed sobą Daros Latinamerica, jest tworzenie globalnej sieci kontaktów i udostępnianie kolekcji w sposób inspirujący i umożliwiający różnorodne interpretacje, oraz przyczynianie się do lepszego zrozumienia dzisiejszej sztuki latynoamerykańskiej. Przestrzeń wystawiennicza Daros Exhibitions ze stałą siedzibą w Zurychu regularnie prezentuje dzieła należące do obu kolekcji Daros – zarówno skupiającej sztukę międzynarodową (ze szczególnym naciskiem na Amerykę Północną) ostatniego pięćdziesięciolecia Daros Collection, jak i zbiory Daros Latinamerica. W 2010 r. Daros Latinamerica rozszerzy swoją aktywność poza szwajcarską siedzibę, inaugurując w Rio de Janeiro działalność nowego centrum sztuki. Poza realizacją projektów wystawienniczych, usytuowane w XIX-wiecznym sierocińcu w dzielnicy Botafogo centrum, zaopatrzone także w mediatekę, stanie się miejscem różnorodnych wydarzeń artystycznych i prowadzić będzie ambitny program edukacyjny.

Wydarzenia towarzyszące wystawie Nie patrz prosto w słońce :

/25 czerwca, 18.00
Wykład o twórczości Lygii Clark ( Kamila Wielebska)
Prezentacja projektu Romeo Gongora  I AM THE OTHER
/26 czerwca – 3 lipca
Blok filmów latynoamerykańskich pod nazwą NIE PATRZ W SŁOŃCE – w ramach festiwalu TOFIFEST