Kino Centrum w CSW Toruń oraz Litewski Instytut Kultury i Litewskie Centrum Filmowe zapraszają na wydarzenie Filmowa twórczość Jonasa Mekasa – spotkanie i specjalny pokaz
Kiedy: 15 października (sobota)
– godz. 16.00 – rozmowa z ekspertem o twórczości Jonasa Mekasa, gościem spotkania będzie dr Marcin Borchardt – filmoznawca i filmowiec;
– godz. 17.00 – specjalny pokaz filmu Jonasa Mekasa Kiedy szedłem przed siebie, widziałem króciutkie przebłyski piękna” (czas trwania 288 minut).
Wstęp wolny!
O filmie:
„Arcydzieło niczego”, a ponadto „Wzorcowy przykład kina Dogmy’95, zanim jeszcze Manifest Dogmy powstał” – w ten typowy dla siebie, autoironiczny sposób Jonas Mekas podsumował swój monumentalny, a zarazem intymny home movie. Podzielony na 12 rozdziałów, niemal pięciogodzinny materiał filmowy obejmuje 30 lat nagrań (począwszy od roku 1970), na których – jak z przekorą stwierdza reżyser – „nie dzieje się nic ważnego”. Ale czy na pewno? Seans „Kiedy szedłem przed siebie…” przypomina przeglądanie odnalezionego, starego albumu ze zdjęciami, należącego do kogoś nieznajomego. Choć nie rozpoznajemy twarzy ani miejsc, to jakiś szczegół w kadrze, spojrzenie obcej osoby czy coś w ziarnistej fakturze przeszłości uderza w czułą strunę, uruchamia mechanizm pamięci. Mekas tym razem porzuca chronologiczny porządek i dając się ponieść strumieniowi wspomnień, wędruje między małymi wielkimi chwilami. Dorastanie dzieci, spotkania z przyjaciółmi (Brakhage, Ginsberg, Warhol), podróże do Europy i wciąż zmieniający się, ukochany Nowy Jork – to wszystko składa się na migotliwy kalejdoskop momentów szczęścia, historię osobistą, w której może się przejrzeć widz. „Zapomnijcie o wieczności, cieszcie się chwilami piękna” – powtarza 78-letni Mekas.
O twórcy:
W 2022 roku świat i Litwa celebrują życie i twórczość Jonasa Mekasa, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli kultury XX i XXI wieku, uznawanego za „ojca chrzestnego awangardowego kina”.
Mekas całe życie podkreślał i pielęgnował swoje litewskie korzenie. Po ucieczce z okupowanej ojczyzny przybył do Nowego Jorku ‒ jak sam to określił ‒ „w odpowiednim momencie”, podobnie do tysięcy innych Europejczyków uchodzących przed destrukcyjnymi ideologiami i tyrańskimi reżimami. Można powiedzieć, że Mekas opuścił swoje rodzinne Siemieniszki na północy Litwy, by zanurzyć się w życiu innej wioski – tej rozwijającej się na dolnym Manhattanie, a swoimi przełomowymi publikacjami w „Village Voice” przyczynić się do kształtowania tak wyrazistej w drugiej połowie XX wieku amerykańskiej kultury globalnej.
Nazwisko Mekasa jest najczęściej kojarzone w Stanach Zjednoczonych, lecz dzięki szeroko zakrojonym obchodom setnej rocznicy jego urodzin teraz także inne kraje mają okazję dowiedzieć się więcej o jego pracy. Wpływ, jaki światopogląd i osobowość Mekasa – ukształtowane po części przez jego wyjątkowe doświadczenia osobiste – wywarły na wielu światowej sławy artystów, wciąż czeka na pogłębioną refleksję i uznanie.
W 1958 roku, cztery lata po tym, jak założył z bratem Adolfasem magazyn „Film Culture”, Jonas Mekas rozpoczął jako krytyk filmowy długą współpracę z działającym od 1955 roku pismem „Village Voice”. Począwszy od początku lat sześćdziesiątych powiększał zbiór swoich dzieł, przez niego samego zaliczanych do nurtu kina poetyckiego, które unikało dramatyzmu i linearnej narracji, koncentrując się na zapisie „małych, intymnych chwil opisujących codzienną rzeczywistość”.
Być może jednak największe zasługi Mekas – przy pełnym uznaniu jego osiągnieć twórczych – położył jako kurator i popularyzator filmu niekomercyjnego. 1962 roku założył z bratem Film-Makers’ Cooperative, spółdzielnię filmowców, która w 1964 roku przekształciła się w Anthology Film Archives, będące obecnie jedną z największych kolekcji filmów awangardowych na świecie. Przez dziesięciolecia Mekas współpracował z wieloma kultowymi osobistościami kultury: przedstawicielami ruchu Fluxus, założonego przez jego rodaka George’a Maciunasa, Andym Warholem, Salvadorem Dalí, Johnem Lennonem, Yoko Ono, Allenem Ginsburgiem i wieloma innymi.
Mimo że rola, jaką odegrał w kluczowym momencie historii kina i globalnej kultury, budzi uznanie, prawdziwą wagę twórczości Mekasa można w pełni docenić tylko w kontekście jego osobistych przeżyć, na które składała się między innymi ‒ jak w przypadku wielu innych z jego pokolenia ‒ wymuszona przez okupację ucieczka z ojczystego kraju. Waga tych doświadczeń, opisanych w poezji i pamiętnikach, znanych niestety niemal wyłącznie litewskim czytelnikom, stanowi o unikatowym znaczeniu również jego dokonań literackich.
Obchody okrągłej rocznicy urodzin twórcy – Jonas Mekas 100! ‒ mają na celu rozpropagowanie jego twórczości na całym świecie i zachęcenie odbiorców do zapoznania się nie tylko z bogatym wkładem Mekasa w rozwój kina, krytyki filmowej oraz instytucji kultury, lecz także z jego spuścizną literacką – zarówno wierszami, jak i prozą, dostępnymi obecnie w językach litewskim, francuskim, niemieckim, angielskim, japońskim, hebrajskim i wielu innych.
Program stulecia obejmuje ponad 50 wydarzeń we wciąż rosnącej liczbie krajów, wśród których są: Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Izrael, Włochy, Litwa, Norwegia, Polska, Rosja, Korea Południowa, Szwecja, Tajwan, Ukraina, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone. Wielowymiarowy wkład Mekasa w światową kulturę może zostać doceniony dzięki m.in. pokazom filmowym i retrospektywom, wystawom, odczytom, warsztatom, nowym publikacjom i tłumaczeniom jego pism oraz koncertom celebrującym ducha jego twórczości.
Inicjatywę pod hasłem Jonas Mekas 100! firmuje wyjątkowe logo, stworzone przez jego rodzinę i przyjaciół we współpracy z projektantką Anastasią Zizliauskas z Nowego Jorku i zaadaptowane przez agencję projektową Acid na Litwie. Logo łączy w sobie replikę własnoręcznego podpisu Mekasa, wyglądem do złudzenia przypominającego kształt jego słynnej fedory, oraz nazwę projektu Jonas Mekas 100!, zapisaną krojem pisma jego wiernej maszyny do pisania Olympia Deluxe, która dla litewskich znaków diakrytycznych poświęciła między innymi klawisz wykrzyknika, przez co Mekas musiał niekiedy improwizować: łączyć przecinek z kropką lub wpisywać wykrzyknik odręcznie.
Program rocznicowy jest wspólną międzynarodową inicjatywą czołowych organizacji artystycznych i filmowych, kuratorów, wydawców, globalnej sieci attaché kulturalnych Litwy oraz Estate of Jonas Mekas i Instytutu Kultury Litwy. Projekt jest częściowo finansowany przez Ministerstwo Kultury Litwy.
Informacje pochodzą od Litewskiego Instytutu Kultury.
