Kup teraz w Księgarni Sztuki >>>

Jonas Gasiūnas jest jednym z najważniejszych malarzy litewskich, ale i europejskich. Dla osób, znających jego dorobek, to oczywiste. Ale dla Europy, która go nie zna, brzmi to jak niewiele znaczący komplement krytyka z sąsiedniego, równie zaściankowego kraju. Komplement na razie bez pokrycia, biorąc pod uwagę kryteria zachodniego rynku sztuki. Chociaż to się ostatnio zmienia i pozycja Gasiūnasa w Europie zaczyna coraz bardziej się umacniać. Sukcesy na Art London 2014 i 15, nagroda dużego banku i zakupy do kolekcji m. in. Europejskiego Banku Centralnego, Parlamentu EU. Można powiedzieć, że jesteśmy świadkami momentu bezpośrednio poprzedzającego międzynarodową karierę tego artysty. Dobrze się stało, że zapoczątkowuje ją jego duża wystawa w Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu w Toruniu.

Jonas Gasiūnas urodził się w 1954 na Syberii w rodzinie litewskich zesłańców, do kraju cała rodzina wróciła dopiero w 1960. Pomimo licznych szykan, jakie dotykały Gasiūnasów w Litewskiej SRR, Jonas ukończył liceum plastyczne i malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Wilnie. Dziś jest profesorem tej uczelni i dziekanem Wydziału Malarstwa, laureatem Litewskiej Nagrody Państwowej w dziedzinie sztuki i wielu innych wyróżnień. Na Litwie jest artystą znanym i uznanym.

Zadebiutował na przełomie lat 80. i 90. XX w. jako neoekspresjonista. Jego obrazy z tego okresu są przykładem dialogu młodego malarza z tradycją ekspresjonizmu litewskiego, ale przede wszystkim nawiązują do transawangardy zachodnioeuropejskiej. Był litewskim „nowym dzikim”.
W 1998 rozpoczął pracę przy użyciu całkowicie oryginalnej techniki. Za pomocą sadzy z płomienia świecy wykonuje wielkoformatowe rysunki na płótnie, na bazie akrylowej podmalówki. Dzięki temu malowidło zyskuje kilka planów i tym samym przestrzenność, trudną do osiągnięcia innymi środkami. Ta specyficzna technika jest połączeniem malarstwa, rysunku i pisma, stanowi też silne nawiązanie do współczesnego graffiti, ale także neolitycznych malowideł naskalnych.

Obrazy Gasiūnasa robią wrażenie dzieł mistycznych, ezoterycznych, podkreśla to nie tylko ich ulotna, nietrwała, zdawałoby się, forma, nierzadko niesamowita tematyka oraz poetyckie, wieloznaczne tytuły. Mają strukturę wiersza: „W mojej głowie – mówił artysta – rodzi się wiele metafor, gdy przygotowuję się do malowania obrazu. To metafory historyczne, kulturowe, czasem literackie czy filmowe, ale wszystkie one układają się w obrazie tak jak wiersz. To nigdy nie jest wykład o logicznej, zwartej narracyjnie formie. Obraz ma wielopłaszczyznową strukturę wiersza”.

W pierwszym okresie swojego malowania płomieniem Gasiūnas tworzył prace niemal monochromatyczne, co wynikało z chęci uwydatnienia swoistości techniki i zerwania z „dzikim”, bardzo kolorowym stylem. W ostatnich latach dokonał się jednak przełom. Artysta odstąpił od minimalistycznej redukcji koloru swoich prac, by rozbudować właśnie ich warstwę barwną. To efekt pewnego przesilenia: jego malarskie historie zbytnio, zbliżyły się do rysunku, „spłaszczyły się”, narzucając skojarzenia z komiksem i rysunkową animacją. Najwyraźniej artysta uznał to za wyeksploatowany już kierunek rozwoju. Powiedział ostatnio: „Na starość, jako profesor, zostałem kolorystą, jak każdy porządny malarz wileński”.

Zdecydowana większość prac, prezentowanych na wystawie powstała specjalnie z myślą o tej ekspozycji. To prace najnowsze, reprezentujące nowy etap w twórczości artysty.

Tekst
Krzysztof Stanisławski

Tłumaczenie
Kotryna Dzilavjan
Jonas Gasiūnas
Krzysztof Stanisławski